Tuổi Mười Bảy (2)

NGƯỜI THẦY MỚI

Giờ nghỉ 15 phút đã kết thúc. Hành lang vắng tanh. Các em nữ sinh tụ tập cạnh cửa các lớp dưới. Vừa nhìn thấy thầy giáo bước ra khỏi phòng giáo viên, chúng vội vàng đổ vào lớp.

- Khẽ chứ! Thầy đang đến kìa!

Ở lớp 10 có giờ trống, các em nữ sinh đang làm việc riêng: em thì đọc sách, em thì nói chuyện, em thì ôn bài.

- Các bạn ơi! Ở chân trời đang xuất hiện bà Vác-va-ra và một ông nào đó chống gậy! - Xvét-la-na đứng cạnh cửa báo động cho cả lớp.

- Đến đây à?

- Hình như đến đây thì phải.

- Sao lại chống gậy, hay là thước chỉ bản đồ?

- Thước nào! Một chiếc gậy to tướng. Chắc là dùng để nện chúng ta đấy! - Ta-ma-ra vừa cười vừa nhìn ra cửa và dọa dẫm các bạn.

- Im lặng nào! Chắc là một nhân vật thanh tra nào đó! - Xvét-la-na kêu to lên, vội rời chỗ đứng ở cửa và trở về bàn mình.

Một vài giây chờ đợi và cửa mở. Các em đứng dậy chào.

Bà Vác-va-ra Ti-mô-phê-ép-na nghiêm nghị nhìn khắp cả lớp và đi lại bàn giáo viên.

- Các em, từ ngày hôm nay thầy Côn-xtan-chin Xéc-ghê-ê-vích sẽ dạy văn ở lớp các em. Tôi hy vọng rằng các em sẽ không cần đến sự nhắc nhở của tôi! - Bà trưởng phòng giáo vụ nói một cách có hàm ý - Chắc các em hiểu tôi định nói gì rồi chứ? Thế nhưng tại sao các em tự tiện đổi chỗ cho nhau thế kia?

- Thưa cô, chúng em tưởng giờ này là giờ trống ạ. - Lớp trưởng trả lời.

- Các em hãy về chỗ của mình, nhanh lên nào!

Trong khi các học sinh vơ vội sách vở về chỗ cũ, bà Vác-va-ra Ti-mô-phê-ép-na quay lại phía Côn-xtan-chin Xéc-ghê-ê-vích khẽ giải thích:

- Chúng tôi không cho phép những đôi bạn than ngồi cùng một bàn. Các em có nhiều điều tâm đắc nên hay nói chuyện riêng trong giờ học - Sau đó bà quay lại nói với cả lớp - Thế nào? Các em đã ngồi vào chỗ cả rồi chứ? Trật tự nào! Sao lại ồn thế này!

Khi cả lớp im lặng, bà nhìn thầy giáo như muốn nói: “Anh hãy nhận lớp đi. Tôi bàn giao cho anh một lớp có nề nếp kiểu mẫu đấy”.

- Anh Côn-xtan-chin Xéc-ghê-ê-vích hãy làm quen với lớp. – Bà Vác-va-ra Ti-mô-phê-ép-na niềm nở nói và ra khỏi lớp.

Người thày mới im lặng bước đến bàn, chạm rãi đặt sổ điểm xuống và ngẩng lên. Anh bắt gặp mười lăm cặp mắt trẻ trung đang tò mò nhìn anh đầy cảnh giác. Anh hiểu, sự xuất hiện bất ngờ của mình làm các em hồi hộp.

- Các em ngồi xuống!

Khi học sinh đã ngồi xuống và trong lớp hoàn toàn im lặng thầy Côn-xtan-chin Xéc-ghê-ê-vích mở sổ điểm ra. Bên ngoài thày có vẻ bình thản, chỉ có đôi má hóp của thày hơi ửng hồng. Chúng đã nói lên sự xúc động của thầy khi thầy lần lượt giở từng trang sổ điểm lướt xem điểm của cả lớp. Điểm không được tốt lắm, phần lớn là điểm ba. Thỉnh thoảng còn điểm hai, thậm chí có điểm một đập vào mắt. Lác đác có vài ba điểm bốn và rất ít điểm năm.

Thầy Côn-xtan-chin Xéc-ghê-ê-vích bắt đầu bằng một giọng đều đều khẽ nói:

- Mỗi cuộc gặp gỡ với người không quen biết đối với tôi là một sự làm quen với quyển sách mới…Người đó bắt đầu nói…Có nghĩa là tôi bắt đầu đọc những dòng chữ đầu tiên…Cũng như lúc này, các em đang tò mò nhìn một quyển sách với tên gọi “Người thầy mới”, và mỗi em thầm nghĩ: không biết bên trong viết những gì?...Trước mắt tôi cũng vậy…Một thư viện không lớn lắm, nhưng có nội dung phong phú…Những quyển sách có thể khác nhau. Có những quyển sách tốt: thong minh, hấp dẫn với những tình cảm sâu sắc và những hành động dũng cảm của nhân vật…Nhưng cũng có những quyển sách dở, chán ngắt, giả dối, nông cạn với những tư tưởng có hại…

Trong lớp có tiếng động khẽ. Valia Belova huých khuỷu tay cô bạn bên cạnh, Nina Sarina đưa mắt cho Nađia Erefeeva và nhún vai. Clara Kholopoeva thì thầm: “Thật là mờ mịt”. Jenia Xmirnova nghiêng qua dãy bàn bên kia nhưng chưa kịp nói gì…

- Tên họ em là gì? – Thầy giáo hỏi.

- Tên em?

- Vâng.

- Jenia Xmirnova! – Cô gái đứng dậy trả lời.

- Tôi đề nghị em, Jenia, hãy nói với cả lớp điều em định nói cho bạn ngồi cạnh nghe.

- Em chưa kịp nói gì ạ

- Nói điều mà em định nói.

Cô gái cúi mặt im lặng.

- Chỉ có thể là một trong hai khả năng: hoặc là điều đó rất thú vị đối với cả lớp, hoặc đó là điều bất nhã không thể nói cho cả lớp nghe. – Thầy nói giọng giễu cợt.

Điều đó chạm đến lòng tự trọng của Jenien Xmianova.

- Tại sao lại là điều bất nhã ạ? Em chỉ định nới là: “Rất độc đáo” - cô gái vội vàng trả lời.

- Rất tốt! Nếu như tất cả các em đều nói thật và thẳng thắn như vậy với tôi thì chúng ta sẽ nhanh chóng tìm thấy một sự cảm thông với nhau. Em ngồi xuống! – Thầy đưa tay vuốt tóc và tiếp tục nói – Sau khi cô Zinaida Dmitrievna đi nơi khác, đó là một cô giáo tốt, tôi được biết lớp các em không có thầy chủ nhiệm…

Các em đưa mắt nhìn nhau, nét mặt mỗi người biểu hiện một cách khác nhau nhưng cùng chung một ý nghĩa: “Còn thiếu mỗi điều đó nữa thôi!”

- Các em cứ yên tâm! Tôi không định chiếm vị trí giáo viên chủ nhiệm đâu – thầy giáo nói sau một phút ngập ngừng – với ý nghĩa mà các em vẫn quan niệm…các em đã đủ trưởng thành và tôi nghĩ, chắc các em không cần “cô bảo mẫu” nữa. Nếu có điều gì không hay xảy ra thì trước hết các em đã có; lớp trưởng. Ai là lớp trưởng?

- Thưa thầy em ạ, - Jenia đứng dậy khẽ trả lời.

Thầy ngước nhìn cô gái.

- À, hóa ra em là lớp trưởng! Ai là bí thư chi đoàn?

- Thưa thầy em ạ - Catia Ivanova miễn cưỡng đứng dậy trả lời

- Trong lớp có nhiều đoàn viên Komsomol không?

- Trừ ba bạn ram còn lại tất cả là đoàn viên.

- Rất tốt! Còn ai là chủ nhiệm tờ báo tường của lớp?

- Thưa thầy, em, Krapchenco Tamara! – Cô gái ngồi ngay ở bàn đầu đứng dậy xưng tên.

Sự yên lặng tò mò kéo dài mấy giây. Mọi người đều chờ đợi, không biết điều gì sẽ xảy ra.

- Các em được tập thể bầu ra, vậy các em hãy lãnh đạo tập thể, - thầy giáo tiếp tục và nói với mấy em đã đứng dậy: các em hãy làm nhiệm vụ giáo dục, nói chính xác hơn là tập thể này tự giáo dục…

- Thưa thầy, nhưng nếu thầy được giao trách nhiệm làm giáo viên chủ nhiệm… - Cachia ấp úng…

- Em muốn nói rằng, thì tôi sẽ phải đỏ mặt vì những điểm hai của các em chăng? – Thầy giáo hỏi và lấy ngón tay gõ gõ vào sổ điểm đang mở - Không! Dù sao thì người phải đỏ mặt chính là các em…Và tôi đòi hỏi các em phải trả lời…Thí dụ, Larisa Trikhonova. Em này có phải đoàn viên không?

- Phải ạ, - Catia trả lời, nhớ tới những điểm 2 của Larisa, em bỗng hiểu tại sao thầy Constantin Sergheevich lại nói tên Larisa, và em đỏ bừng mặt.

- Em nghĩ rằng những điểm 2 của Larisa không dính dáng gì đến em sao? Nhưng tôi không chỉ muốn nói về sức học thôi. Những phẩm chất của tâm hồn con người được giáo dục đâu có phải là một mớ kiến thức lý thuyết.

- Thưa thầy, thế thì bằng gì ạ? – Jenia bàng hoàng hỏi thầy.

- Bằng tình cảm, bằng kinh nghiệm, bằng sự đấu tranh để khẳng định quan điểm của mình…Tóm lại, những phẩm chất đạo đức chỉ nảy nở từ những hành động của bản thân mình và hành động của những người khác. Các em có hiểu điều đó không?

Tamara đưa mắt cho Jenia và Catia, khẽ nhún vai, em nói dứt khoát:

- Thưa thầy, nói chung thì hiểu ạ. Có phải thầy muốn chúng em tác động bằng cách nào đó chứ gì ạ?

- Và tự hành động lấy – thầy giáo tiếp tục – với tất cả sự liều lĩnh và sợ hãi của các em, đừng đợi ở tôi sự khởi động. Tôi sẽ không dỗ dành, không van nài, thậm chí không nhắc nhở các em nữa.

- Thưa thầy, thế thì ai chịu trách nhiệm? – Jenia lẩm bẩm một mình nhưng thầy giáo đã nghe được, thầy nói:

- Người chịu trách nhiệm là tôi. Thực ra tôi chả có cơ sở gì để không tin ở các em cả. Ngược lại! Các em biết rất rõ các bạn của mình và nếu vì lẽ gì đó mà các em lâm vào tình trạng khó khăn, lúc nào tôi cũng sẵn sang góp ý kiến giúp đỡ các em. Coi như vấn đề đã được giải quyết. Các em ngồi xuống!

Các cô gái ngồi xuống với cảm giác lo lắng mơ hồ. các em đã có quan hệ tốt với giáo viên chủ nhiệm cũ, nhưng cần phải công bằng: thầy giáo mới không hề quá lời khi coi cô Zinaida Dmitrievna là “cô bảo mẫu” của lớp.

- Các em, tôi biết rằng, trong trái tim các em, tất cả các giáo viên chia thành ba loại: những thầy cô được các em yêu quý, những thầy cô tốt và những thầy cô chịu đựng được. tôi không hề có ý định chiếm một trong ba vị trí trên. Tôi chỉ cần ở các em một điều - sự khát khao học tập. Không có một ông thầy tài giỏi nào có thể dạy cho các em bất cứ một điều gì, nếu bản than các em không muốn học.

Nói điều đó, thầy giáo chậm rãi đi về phía cửa sổ và chống tay vào bệ cửa.

- Tôi hoàn toàn chưa biết các em - thầy giáo tiếp tục nói với giọng thân tình - Làm việc với nhau một thời gian nữa, rồi sẽ có em đến hỏi ý kiến tôi. Những câu hỏi của các em sẽ rất khác nhau. Lúc này các em đang ở cái lứa tuổi rất hạnh phúc, khi mà tất cả đối với các em đều rõ ràng và dễ hiểu, khi mà các em tự cho mình là những người thong minh nhất, nhiều kinh nghiệm nhất và am hiểu thế giới khách quan nhất. Nhưng điều đó không hoàn toàn như vậy…

Ania Alechxeeva chăm chú nhìn thầy giáo mới. Ngay từ những lời đầu, em có cảm tưởng thầy có cái gì đó rất giống với người bố đã hi sinh của em. Về hình thức thì hai người hoàn toàn khác nhau, nhưng bố cũng nói chuyện với Ania như một người lớn, bằng giọng nói đều đều và trầm tĩnh, trong buổi chiều cuối cùng khi chia tay ấy. Lúc đó Ania mới lên 11. Em đứng giữa hai đầu gối bố, nghe bố nói, tay mân mê vuốt cho thẳng ve áo khoác mới của bố. Đã sáu năm trôi qua. Những lời bố nói thật bình dị nhưng đến giờ phút này vẫn làm ấm áp long em, những ngón tay em vẫn còn đọng lại cảm giác gai gai, sần sùi của chiếc áo khoác nới may bằng dạ thô.

- Tôi tin rằng, tất cả các em đều ước mơ lập những chiến công, đều ghen tị với những chiến công của đội cận vệ (Thanh niên Đội cận vệ là những anh hung Liên Xô trong chiến tranh vệ quốc chống phát xít Đức được nhà văn Phadeev phản ánh trong tiểu thuyết “Đội thanh niên cận vệ”) - thầy giáo tiếp tục - Ở trường học nơi vợ tôi dạy, có những em học sinh sau khi đọc xong tiểu thuyết “Đội thanh niên cận vệ” đã dung diêm đốt hoặc lấy kim chích vào các ngón tay để rèn luyện mình, chuẩn bị cho cuộc chiến đấu trong tương lai.

- Trong chúng em cũng có những bạn như thế - Catia tiếp lời thấy

- Ở lớp ta à? – Thầy giáo hỏi

- Không ạ, ở trường chúng em

- Đấy, các em thấy chưa! Và ở đây chẳng có điều gì kỳ lạ cả. Các em rất khâm phục sự kiên cường, long dũng cảm và sức mạnh của những thanh niên Đội cận vệ. Các em muốn trở thành những người như vậy…Về cơ bản các em đã nghĩ đúng. Rèn luyện chí khí là cần thiết, chuẩn bị cho cuộc chiến đấu trong tương lai là đúng, nhưng dĩ nhiên, không phải bằng cách đó!

Valia Belova theo dõi từng cử chỉ của thầy giáo mới và cố gắng đoán xem thầy thuộc loại người nào. Theo Valia thì tất cả mọi người chỉ trung thực trong phạm vi quen biết hẹp và chỉ trong những giây phút xúc động mãnh liệt, còn ở những lúc khác người ta đều “đóng kịch”, sự khác nhau ở giữa họ là người này “đóng” khéo, người kia “đóng” vụng mà thôi. Valia cho rằng, thấy Constantin Sergheevich “đóng” khéo, tự nhiên, nhưng cô không tin những lời đó của thầy. Valia để ý thấy bộ com-lê xám của thầy được là quá cẩn thận và hơi rộng, như mượn của người khác, chiếc gậy mà thầy chống một cách nặng nhọc theo ý cô thì hoàn toàn không cần thiết, chắc là nó có một ý nghĩa gì khác. Constantin Sergheevich không cười một lần nào, có nghĩa là thầy “đóng vai” nghiêm khắc.

- Cuối năm các em cần phải chọn ngành nghề phù hợp với sở trường và năng lực của các em, - thầy giáo tiếp tục. cả cuộc đời sau này của các em phụ thuộc vào việc chọn nghề đó. Khó khăn ở chỗ nữa là các em có nhiều khả năng để chọn lựa quá…Thí dụ như em này. - Bất chợt thầy chỉ vào Valia Belova - Em định làm gì sau khi tốt nghiệp phổ thông?

Valia chậm rãi đứng dậy, ngạc nhiên đưa mắt nhìn quanh một lượt rồi nhún vai:

- Thế là thế nào ạ? Em sẽ học nữa.

- Học ở đâu?

- Em chưa biết chính xác. Thầy vừa bảo chúng em có nhiều khả năng để lựa chọn, là trước mắt chúng em các cánh cửa đều rộng mở ạ.

- Cửa rộng mở - đúng rồi, nhưng điều đó không có nghĩa là người ta cho tất cả bước qua ngưỡng cửa đó, không cần có sự chọn lựa.

- Em thì thế nào họ cũng cho!

- Em có chắc không?

- Chắc ạ.

- Em ngồi xuống - thầy giáo vừa nói vừa quay lại bàn.

Trước khi ngồi xuống, Valia còn quay lại nhìn các bạn một lượt, nhướn đôi lông mày lên và khi biết là thầy Constantin Sergheevich không nhìn mình, cô lấy ngón tay chỉ vào trán mình một cách hài lòng.

- Trong cuộc sống có biết bao con đường khác nhau. Có những con đường đầy chông gai, khó khăn, hoang dại - đó là những con đường của tìm kiếm sang tạo, của hoài bão, mỗi bước đi trên con đường đều có những chướng ngại mà người ta phải vượt qua. Để xây dựng mọt con đường của mình, trong cuộc sống cần phải đấu tranh, cần phải khẳng định, phải dũng cảm và phải biết hi sinh…Tuy rằng, bên cạnh đó vẫn có những con đường mòn dễ dàng, rộng thênh thang. Và trước khi chọn lựa, trước khi lên đường cần kiểm tra lại sức lực, quan điểm, nguyện vọng và khả năng của mình…Ở đời, quan trọng nhất là cần biết nghĩa vụ của mình và biết các sử dụng tốt nhất năng lực của mình. Các em thử tưởng tượng xem, một người rất có tài, vì một hoàn cảnh nào đó mà suốt đời không được làm việc trong lĩnh vực mình có năng lực thì sẽ ra sao. Thí dụ như Ivan Petrovich Pavlov chẳng hạn. Giả sử như khi còn trẻ ông làm người đánh điện báo thì cuộc sống sẽ hoàn toàn khác: ông sẽ ngồi ở một ga nào đó mà gõ cho đến già những bức điện báo. Thế thì nhân loại sẽ phải chịu biết bao tổn thất.

Nina Cosinscaia rụt rè giơ tay:

- Mời em.

- Thưa thầy, nhưng nếu như em không có tài năng gì cả thì sao ạ? - Cô gái hỏi, mặt đỏ lên.

Thầy giáo xem giờ.

- Tôi sẽ trả lời câu hỏi ấy của em trước khi kết thúc giờ học, nếu kịp. Em ngồi xuống. Tôi muốn làm quen với từng em một…

Nói xong, thầy tì tay vào chiếc gậy và ngồi xuống ghế. Thầy Constantin Sergheevich nhìn vào sổ điểm gọi:

- Acxenova Tania!

Từ bàn thứ hai dãy bên trái, một cô gái khá cao mặc chiếc áo len đỏ đứng dậy. Hai bím tóc nhạt màu của cô tết qua loa không có nơ. Từ toàn than cô toát lên vẻ lười biếng, trễ nải…

- Em có nghĩ gì về việc chọn nghề nghiệp không? Thầy giáo hỏi và chăm chú nhìn Tania.

- Thưa thầy có ạ - Tania thở dài và trả lời thầy – nhưng em chả nghĩ được điều gì hay ho cả. Chắc hơn cả là em sẽ vào trường Đại học cơ khí điện.

- Tại sao?

- Tại vì ba em nghĩ thế…

- Em ngồi xuống!

Valia Belova lấy ngón tay dí vào lưng cô bạn Clara Kholopoevna ngồi ở bàn phía trước, khi bạn quay lại, Valia khẽ bảo:

- Khi thầy gọi tên mình thì bạn đứng dậy nhé, còn mình sẽ đứng dậy khi gọi tên bạn.

- Alechxeeva Ania – Thầy giáo gọi tiếp. Từ bàn cuối cùng, một cô gái có thân hình mảnh dẻ nhanh nhẹn đứng dậy. Không thể coi cô là đẹp, nhưng cô làm người ta để ý và nhớ ngay bởi đôi mắt đen long lanh. Khi thầy giáo nhìn, mặt cô ửng đỏ, cả tai và cổ cũng đỏ dừ.

- Ania, em đã chọn cho mình được nghề gì chưa?

- Thưa thầy, chưa ạ. Em muốn học nhưng không biết sẽ học ở đâu. Em và mẹ em đã điểm qua các nghề nhưng chưa quyết định chọn nghề gì ạ.

- Ra thế, em ngồi xuống!

Khi thầy Constantin Sergheevich gọi tên Valia Belova thì Clara Kholopoeva đứng dậy, một số các em nhìn nhau không hiểu tại sao, nhưng thầy giáo hoàn toàn không để ý đến điều đó.

Belova là một trong những học sinh xuất sắc của lớp, là người sẽ được huy chương vàng khi kết thúc phổ thong.

- Thế còn em, em định sẽ làm gì? – Thầy hỏi và nhìn cô học trò xuất sắc với đôi mắt đầy thiện cảm.

- Em chắc sẽ làm người điều khiển xe cộ qua lại ngoài đường phố - Cô gái nói, đôi mắt cận thị nheo lại.

Mối cảm tình biểu hiện trong đôi mắt của thầy Constantin Sergheevich vụt biến mất.

- Chẳng sao…Đó cũng là nghề tốt – giọng thầy khô khan – Nhất là hiện nay, khi giao thông đang phát triển mạnh. Ngồi xuống!

Catia Ivanova chỉ muốn giơ tay vạch mặt hai cô bạn đã bày trò ngu ngốc này ra, nhưng có một sức mạnh nào đó đã ghìm cô lại. “Không được phản bạn” cô nghĩ thế, tuy trong lòng rất tức.

- Versinina Lida!

Thầy Constantin Sergheevich đã từ lâu để ý đến cô học trò có gương mặt sáng sủa với những nét thanh tú này. Trông cô có vẻ đứng đắn hơn các bạn cô. Hai bím tóc chặt được vấn tròn chung quanh đầu. cô mặc một bộ lễ phục sẫm màu nghiêm trang.

- Em có phải là con gái của viện sĩ Xergei Ivanovich Versinin không? – Thầy giáo hỏi.

Không biết tại sao câu hỏi ấy lại làm cho Lida thấy ngượng, đôi má cô ửng đỏ.

- Thưa thầy, phải ạ. Sao thầy biết ba em ạ?

- Tôi có biết. Nếu bác không quên tôi, cho tôi gửi lời kính thăm bác.

- Vâng ạ.

- Thế còn nghề thì em đã chọn chưa?

- Dạ chưa ạ.

Constantin Sergheevich nhìn cô gái con nhà bác học nổi tiếng và nghĩ: “Cô ta thì còn thiếu cái gì nữa?”. Trước mắt thầy, cô như một bức chân dung mà họa sĩ vẽ từ một tấm ảnh chứ không phải từ người mẫu.

- Em ngồi xuống. Erefeeva Nadia.

Nadia trông vẫn có vẻ trẻ con lắm. Hai bím tóc ngắn cũn có thắt nơ cong sang hai bên càng gây ấn tượng về đặc điểm đó của cô. Nét mặt cô luôn thay đổi. Khi nét mặt Nadia thay đổi, trông cô rất dễ thương, nhưng thoáng nhìn tưởng dây là một cô gái “chúa làm đỏm”. Trong khi đứng ngượng nghịu nhìn quanh, mặt Nadia lúc tái đi, lúc lại đỏ lên, miệng lúc thì nở một nụ cười gượng gạo, lúc lại chúm vào tròn xoe, đôi long mày cau lại rồi duỗi ra. Thầy Constantin Sergheevich hiểu ngay rằng trước mặt thầy là một cô bé dễ xúc động.

- Còn em, em đã dừng sự lựa chọn ở nghề nào, Nadia?

- Thưa thầy, em muốn trở thành kỹ sư, nhưng em không biết là kỹ sư gì ạ…cô bé nói với thầy bằng một giọng tin cậy.

- Tại sao?

- Bạn ấy định xây dựng những tòa lâu đài bằng không khí ạ - Ania cáu kỉnh xen vào.

- Đừng nói dại nào – Nadia phản đối bạn với giọng giận dỗi và quay lại phía thầy giáo, nói vội, mắt nhìn xuống đất – Em không thể trả lời được ạ.

- Thôi được rồi, em ngồi xuống!

- Kỹ sư điện ảnh – Nadia nói khẽ như một điều bí mật và đỏ mặt ngồi xuống.

- Ivanova Catia! Các em có hai Ivanova à?

- Vâng, hai ạ - Catia trả lời và đứng dậy. Đó là một cô gái cao, tóc xoăn, có đôi gò má cao và chiếc mũi hếch. Cô không hề ngượng nghịu, bước ra khỏi bàn và bình tĩnh chờ câu hỏi của thầy giáo.

- Em là bí thư chi đoàn? - Thầy Constantin Sergheevich vừa nói vừa nhìn vào sổ điểm – Mới hai tuần mà em đã nhận được từng này điểm 5. Thật đáng khen!

Trên khuôn mặt các em nở nụ cười khó hiểu, còn đôi má của Catia đỏ nhừ như mận chín.

- Thưa thầy không ạ, thầy nhầm hang dưới. Em có những điểm khác cơ ạ - em vừa nói vừa thở dài.

- Đúng rồi, tôi nhầm! Nhưng sự nhầm lẫn của tôi có thể tha thứ được. Đối với bí thư chi đoàn, việc có nhiều điểm 5 là đương nhiên. Em có đồng ý với tôi không?

- Em không phản đối ạ - Catia cau mày và trả lời. Catia tin thầy Constantin Sergheevich vô tình nhầm thôi, nhưng dù sao em cũng thấy khó chịu.

- Thế em đã chọn nghề chưa, Catia?

- Em định xin học trường hóa ạ! – Catia trả lời dứt khoát.

- Rất tốt, em ngồi xuống! Xvetlana Ivanova

Khi Xvetlana đứng dậy thì thầy giáo hiểu ngay, ở Lida Versinina thiếu cái mà ở Xvetlana có rất nhiều, đó là sự mặn mà. Vẻ đẹp của Xvetlana tỏa ra một cái gì ấm áp, dịu dàng đặc biệt. Constantin Sergheevich nhớ lại khi bà trưởng phòng giáo vụ đánh giá Xvetlana, cuối cùng, bà cười một cách trìu mến và nói thêm: “Xvetlana – đó là điểm yếu của tôi! Sao tôi lại yêu con bé đó thế!”

- Còn em, Xvetlana, em đã quyết định thế nào rồi? – Thầy giáo hỏi cô gái đã đứng dậy, đang bình thản chờ câu hỏi của thầy.

- Thưa thầy, em sẽ đi làm ạ - Xvetlana trả lời một cách giản dị.

- Em quyết định không tiếp tục học nữa sao?

- Thưa thầy, hoàn cảnh gia đình em không cho phép ạ

- Về việc đó ta sẽ bàn thêm sau, em ngồi xuống. Tiếp theo – Cosinscaia Nina!

Một cô bé có khuôn mặt dễ thương đứng dậy, mắt nhìn xuống, mặt đỏ bừng lên vì ngượng. Thoạt nhìn cô ta giống như một đứa bé, đặc điểm đó càng trở nên nổi bật nhờ một chiếc nơ satanh to tướng trên đầu và bộ quần áo đồng phục có tạp dề được may rất khéo. Constantin Sergheevich biết trước, bố em là nguyên soái, và em là con một.

- Em đã nghĩ gì về nghề nghiệp của mình?

- Ba em cho rằng em nên học trường y…nhưng cũng chưa quyết định dứt khoát ạ

- Em ngồi xuống. Tiếp theo là…

- Là em ạ, Krapchenco Tamara – Cô gái ngồi ngay bàn đầu đứng dậy và trả lời rành rọt.

Constantin Sergheevich tò mò nhìn cô gái. Cô hoàn toàn khác với các bạn trong lớp. Vóc người không cao nhưng chắc, tóc cắt ngắn, chân đi ủng da, Tamara giống một cậu bé mặc giả con gái. Bà trưởng phòng giáo vụ cho Constantin Sergheevich biết là Tamara vẽ rất đẹp, có bằng lái oto và chịu khó đọc nhiều.

- Tamara, em chọn nghề gì?

- Thưa thầy, em sẽ là phóng viên.

- Chắc chắn là em sẽ trở thành phóng viên – thầy giáo tán thành – tiếp theo hình như là em Krưlova Rita? Em đã có hướng gì chưa?

Rita không vội trả lời. Cô đứng dậy một cách bình thản, hơi nheo mắt và nhìn thẳng vào mặt thầy giáo. Chiếc mũi và chiếc cằm nhọn, hai mắt nằm gần nhau làm cho ta liên tưởng đến một con cáo.

- Em định làm gì? – Thầy giáo nhắc lại câu hỏi.

- Làm mẹ - phía sau có giọng ai đó vang lên.

Cô gái ngoái lại nhìn, nhún vai tỏ vẻ khó chịu, trả lời:

- Thưa thầy, em chưa quyết định ạ.

Trong lớp có 2 học sinh mới về trường năm ngoái sau khi tản cư, đó là Nina Sarina – em đã nhanh chóng hòa vào tập thể, gắn bó với tập thể, và em thứ hai là Loghinova Raia đến bây giờ vẫn sống một mình, không cởi mở và vẫn nghĩ mình là học trò mới. Constantin Sergheevich biết trước điều đó nên khi gọi tên raia, thầy nhìn em một cách quan tâm đặc biệt. Ở bàn thứ hai, một cô gái hơi gù có đôi mắt đen to đứng dậy. Có cảm giác cô ốm yếu và giọng nói khẽ khàng của cô càng tăng them cảm giác đó. Cô mặc áo đồng phục màu nâu may bằng len để lộ cổ áo trắng, trên ngực lấp lánh một chiếc dây chuyền, tay đeo đồng hồ, cả dây chuyền và đồng hồ đều bằng vàng.

- Em đã chọn được con đường gì chưa, Raia?

- Em sẽ cố gắng thi vào khoa sinh vật ạ.

- Bạn ấy sẽ vào được – vẫn cái giọng chế giễu lúc nãy vang lên ở bàn cuối.

- Được, em ngồi xuống…Xmirnova Jenia!

Jenia hít mũi, cô lẩm bẩm gì nghe không rõ, đứng ra khỏi bàn một cách dứt khoát.

- Tôi đã nhớ ra em, Jenia!

- Làm thế nào được, em có lỗi! – Cô nói với giọng vờ hối tiếc.

Đó là một cô gái không cao,với đôi mắt trong sáng đầy tin cậy, mớ tóc xoăn bung ra được bím lại thành hai bím tóc to. Lúm đồng tiền trên má làm cho ta có cảm giác cô đang cười và càng làm tăng thêm vẻ trẻ con trên nét mặt cô. chiếc áo len chui đầu ôm chặt lấy bộ ngực nở nang.

- Em có ý kiến gì về nghề nghiệp tương lại, Jenia?

- Em rất muốn trở thành bác sĩ, nhưng em rất sợ môn cơ thể học! – cô gái thú nhận

- Những ngày đầu thấy khó chịu, sau sẽ quen dần em ạ. Em ngồi xuống…Trikhônova Larisa.

Larisa không có gì khác biệt vơpí các bạn, cô chỉ cao hơn một tí và đôi giày cao gót càng làm cho cô có vẻ cao hơn. Cô là người duy nhất trong lớp đi giầy cao gót. Khi thầy giáo nhìn, cô gái vội lấy tay sửa mái tóc và thầy nhìn thấy những móng tay của cô lấp lánh - cô đánh móng tay. Không đợi thầy giáo hỏi, Larisa trả lời:

- Thưa thầy, em chưa quyết định ạ. Mẹ em bảo em thì chả làm nên trò trống gì! - Cô chân thành thú thật.

Trong lớp các em khúc khích cười, và giọng nói ở bàn cuối cùng lại vang lên:

- Mẹ hiểu con đúng quá!

- Thế thì em hãy bằng việc làm chứng minh cho mẹ thấy rằng mẹ đã nhầm lẫn - thầy giáo nói một cách đứng đắn.

- Em sẽ cố gắng ạ.

- Em ngồi xuống! Kholopoevna Clara!

Valia Belova khó khăn lắm mới không bật cười, bình tĩnh đứng dậy, nhưng cùng lúc đó ở một góc kia của lớp học Ania Alechxeeva nhanh nhẹn đứng dậy. Đôi lông mày của cô cau lại một cách giận dữ - mặt không còn hạt máu, đôi môi run run như sắp khóc. Thầy giáo không hiểu tại sao Ania lại đứng dậy và vì cớ gì mà em xúc động đến thế? Thầy giáo lặng lẽ nhìn cô gái và chờ đợi. trong lớp có tiếng xì xào. Cố trấn tĩnh, Ania nói một cách rắn rỏi:

- Thưa thầy, có sự nhầm lẫn. Clara đã đứng dậy khi thầy gọi Valia và Valia thay Clara.

Trong giây lát cả lớp lặng im.

- Được rồi, em ngồi xuống, Ania - thầy giáo dịu dàng nói và thầy quay lại phía Valia - Vậy em là Valia?

- Vâng ạ - cô gái trả lời rất khẽ, mặt cúi xuống.

- Năm nay em bao nhiêu tuổi, Valia?

- Mười bảy ạ.

- Lúc đầu tôi cũng tưởng như vậy - thầy giáo nói với giọng mỉa mai – Em ngồi xuống! Ai là Clara?

Clara đứng dậy, mặt đỏ bừng, không biết trốn đi đâu cho đỡ xấu hổ. Constantin Serghevich nhìn cô gái mà không vội hỏi. Không phải chỉ mình cô ta, mà cả lớp đang chìm trong không khí nặng nề, trong lòng mỗi người đều có nhiều cảm giác lẫn lộn: xấu hổ, trách móc, ân hận. Clara có khuôn mặt rộng với chiếc cằm ngắn và mũi hếch. Giọng nói nhẹ nhàng, mái tóc dày và đôi mắt xanh làm cho cô ta trở nên dịu dàng, dễ mến.

- Về nghề của em, chúng tôi đã được nghe - thầy giáo nói một cách châm biếm - em ngồi xuống!

Cô gái cắn môi, liếc nhìn thầy giáo, rồi ngồi xuống.

- Sarina Nina!

Nina chưa kịp hoàn hồn vì sự việc xảy ra nên quên mất là đã đến lượt mình, vì vậy mà khi thầy giáo gọi tên cô, cô vẫn thấy đột ngột. Theo thói quen cô thì thầm “Tôi chết mất”. Nina đứng dậy, sợ hãi nhìn thầy giáo. Nhưng thật kỳ lạ! Khi cái nhìn của cô bắt gặp cái nhìn của thầy giáo, cô trở lại bình tĩnh ngay, sự bối rối biến mất và trên khuôn mặt cô nở một nụ cười bẽn lẽn.

- Nina Sarina, tôi tin là em đã chọn nghề rồi chứ.

- Chưa ạ. Thưa thầy, em là người hay do dự ạ.

- Rất đáng tiếc! Em ngồi xuống!

Thầy giáo liếc nhìn đồng hồ. Sắp đến kẻng hết giờ rồi.

- Bây giờ tôi sẽ cố gắng trả lời câu hỏi của em Nina Cosinscaia, những học sinh sắp tốt nghiệp phổ thông sẽ làm gì, nếu không có khả năng gì mà lại không dứt khoát như Nina Sarina nữa. Nếu ai hỏi tôi, trong con người cái gì là cơ bản - sự thông minh hay sự chăm chỉ, tôi sẽ trả lời: sự chăm chỉ. Dĩ nhiên, sự chăm chỉ ở một người thông minh sẽ dẫn đến những kết quả chưa từng thấy, nhưng đáng tiếc, những người thông minh thường tiếp thu mọi kiến thức rất nhanh chóng, nên ngay từ thuở nhỏ đã quen thói cẩu thả. nắm được kiến thức một cách vội vàng, anh ta không chịu đào sâu nó, không củng cố nó và ỷ lại ở trí nhớ, ở sự thông minh của mình. Anh ta nắm kiến thức một cách hời họt. còn người chăm chỉ thì ngược lại! Anh ta luyện cho mình có ý chí, có sự kiên trì…Anh không ỷ lại vào trí thông minh mà chỉ bằng sự lao động bền bỉ sẽ đạt được mọi thứ, chính vì vậy mà kiến thức của anh vững và sâu, thường thì anh vượt những người thông minh mà không chăm chỉ.

Trả lời câu hỏi của Nina Cosinscaia không thể bỏ qua lời tuyên bố của Valia rằng; trước mắt em tất cả các cánh cửa đều rộng mở. Tôi nghĩ, không phải chỉ mình Valia vững tin rằng chỉ cần em muốn là em bước qua mọi ngưỡng cửa của cuộc đời và chiếm bất cứ vị trí nào…Trong văn học, trong phim ảnh, mọi việc đều có vẻ đơn giản và hấp dẫn, nhưng nếu điều đó không hoàn toàn như vậy, các em ạ. Những cánh cửa rộng mở đón tất cả mọi người, nưhng chỉ có lòng mong muốn không thôi thì chưa đủ, và người ta đã không báo trước cho các em biết điều quan trọng nhất…Trước khi muốn trở thành một người hữu ích, cần phải vượt qua những khó khăn lớn. Những người muốn thì nhiều lắm. Trong các trường đại học đang tiến hành lựa chọn, và cứ mỗi năm lựa chọn kỹ càng hơn. Việc thi vào các trường đại học trở thành những cuộc tranh giải của những người giỏi nhất và các em phải chuẩn bị sẵn sàng để dự cuộc thi tranh giải đó. Nhưng tại sao chúng ta chỉ nói đến trình độ đại học. Có cả trường trung cấp kỹ thuật, có những lớp ngắn hạn, có rất nhiều gnhề tốt mà đất nước đang rất cần.

- Kế toán chẳng hạn – Larisa thốt lên.

- Trong số đó có cả kế toàn - thầy giáo tán thành – Các em sẽ không thất nghiệp…Đối với tôi, tôi vẫn không hiểu tại sao trường phổ thông lại chỉ chuẩn bị cho thanh niên chúng ta vào đại học và chỉ có vào đại học thôi…Còn lao động chân tay? Lao động của người công nhân? Giai cấp công nhân, nông dân đã và vẫn là nền móng của chính quyền chúng ta.

Trong lúc đó, tiếng kẻng vang lên và các em học sinh vội vàng đứng dậy ồn ào át cả tiếng kẻng. Constantin Serghevich cau mày, giơ tay lên và sẵng giọng nói:

- Kẻng đánh không phải cho các em, mà là cho giáo viên. Một khi thầy giáo còn ở trong lớp, giờ học vẫn tiếp tục!

Thầy nghiêm nghị nhìn học sinh đã im lặng ngồi lại chỗ và thầy kết thúc:

- Theo tôi, vấn đề chọn ngành nghề chúng ta sẽ có dịp quay lại trong thời gian tới, vả lại phần lớp các em vẫn chưa mường tượng rõ ràng tương lai của mình. Ngày mai chúng ta sẽ bắt đầu học!