Sai lầm lớn

Vào mồng hai tháng Tám năm 1939, sau khi tham khảo ý kiến những người bạn - các nhà vật lý Leó Szilárd và Eugene Wigner, Albert Einstein đã ký bức thư sau đây để gửi tới Tổng thống Mỹ lúc đấy, Franklin Roosevelt. Bức thư đã báo cho biết là việc làm bom nguyên tử dùng Urani quả thực là khả thi, đã khuyên chính phủ Mỹ đầu tư thời gian và tiền bạc vào việc nghiên cứu nó, và sau đó đã nói bóng gió là những nhà vật lý Đức quốc xã đã đang bắt đầu một công việc tương tự. Như một hệ quả của bức thư, Roosevelt đã lập ra Briggs Advisory Committee. Cái này dần dần đã phát triển thành Dự án Manhattan, một dự án khổng lồ sau đó đã phát triển hai quả bom Little Boy và Fat Man. Hai quả này đã được thả xuống Hiroshima và Nagasaki vào năm 1945, giết chết trên 200,000 người.

Einstein sau đấy đã mô tả việc ký bức thư như “một sai lầm lớn trong cuộc đời tôi”.

Albert Einstein

Old Grove Rd.
Nassau Point
Peconic, Long Island

August 2nd, 1939

F.D. Roosevelt,
President of the United States,
White House
Washington, D.C.

Thưa ngài:

Vài công việc mới đây của E. Fermi và L. Szilard, đã được trao đổi với tôi bằng bản viết tay, dẫn dắt tôi để kỳ vọng là nguyên tố Urani có thể sẽ được chuyển thành một nguồn năng lượng mới và quan trọng trong tương lai gần. Những diện mạo chắc chắn của hoàn cảnh cái đấy đã phát sinh có vẻ như đáng để khơi dậy hành động thận trọng và, nếu cần thiết, phải nhanh từ phương diện của Chính phủ. Tôi tin về việc đó là nó là phận sự của tôi phải đưa tới sự chú ý của ngài những sự việc thật và những ý kiến sau đây:

Trong thời gian bốn tháng cuối cùng cái đấy đã được làm cho khả thi - qua công việc của Joliot ở Pháp cũng như Fermi và Szilard ở Mĩ - là nó có thể trở thành có khả năng để bố trí lên một phản ứng hạt nhân dây chuyền trong một khối lớn Urani, bằng cách đấy những lượng năng lượng rất lớn và những số lượng lớn những nguyên tố giống như Rađi sẽ được sinh ra. Bây giờ nó xuất hiện hầu như chắc chắn là cái này sẽ có thể đạt được trong tương lai gần.

Hiện tượng mới này cũng sẽ dẫn tới việc làm ra những quả bom, và nó là có thể tưởng tượng được - mặc dù không thật chắc chắn - là những quả bom cực kỳ mạnh theo một kiểu mới có thể như thế sẽ được làm ra. Một quả bom đơn lẻ theo kiểu này, chở bằng thuyền và kích nổ trong một cái cảng, có thể một cách rất hiệu quả hủy diệt toàn bộ cảng này cùng với một số trong số những địa hạt vây quanh. Dù bằng cách nào, những quả bom như vậy có thể không khó để chứng minh là quá nặng đối với việc vận chuyển bằng máy bay.

Hợp chủng quốc chỉ có những loại quặng rất nghèo Urani với những số lượng vừa phải. Có một ít quặng tốt ở Ca-na-đa và Xéc-xlô-vác cũ, trong khi nguồn Urani quan trọng nhất là Công-gô Bỉ.

Trong việc nhìn nhận tình huống ngài có thể nghĩ cái đấy đáng mong muốn để có mối liên hệ vững chắc nào đó được duy trì giữa chính phủ và nhóm các nhà vật lý làm việc về phản ứng dây chuyền ở Mĩ. Một cách khả thi để đạt được việc này đã có thể đối với ngài là giao phó công việc này cho một người được ngài tin cẩn và người có thể có lẽ là phục vụ với một quyền hạn phi chính quyền. Công việc của người ấy có thể bao gồm những thứ như sau:

a) Tiếp cận các bộ, giữ họ cung cấp thông tin về việc phát triển xúc tiến, và đưa ra những ý kiến về hành động của chính phủ, đưa sự chú ý cá biệt tới vấn đề của việc bảo đảm an toàn việc cung cấp quặng Urani cho Hợp chủng quốc;

b) Tăng tốc công việc thực nghiệm, cái đấy liên quan đến sự xúc tiến hiện thời đang được thực hiện trong những giới hạn của ngân sách trong những phòng thí nghiệm đại học, bằng việc cung cấp những quỹ nghiên cứu, nếu những quỹ như vậy là cần thiết, qua những sự tiếp xúc của người này cùng với những cá nhân riêng tư những người mong muốn đóng góp cho công chuyện này, và có lẽ là cũng bằng việc đạt được sự cộng tác của những phòng thí nghiệm công nghiệp ở đấy có các thiết bị cần thiết.

Tôi hiểu là nước Đức trên thực tế đã dừng bán Urani từ các mỏ của Xéc-xlô-vác mà họ đã khai thác. Là họ phải hành động sớm như vậy có thể có lẽ là phải được hiểu trên cơ sở là con trai của thứ trưởng đức, von Weizsäcker, đã tham gia Viện Kaiser-Wilhelm ở Berlin ở đâu vài công việc của người mỹ về Urani bây giờ đang được khởi động lại.

Rất chân thành,

(Albert Einstein)