Động cơ vĩnh cửu (8)

Chuyện tôi với lão giáo sư Mút-đờ-rốp ghét nhau ra mặt vốn là chuyện đã nổi tiếng khắp toàn trường. Lão thuộc hàng thày tôi; nhưng thày giáo ruột của tôi thì bây giờ là một vị đầu ngành, nổi tiếng cả ra quốc tế; còn lão bây giờ: cũng như tôi.

Và nói thế cũng là nói để đơn giản dễ hình dung, còn thực tế, cận trên của lão thấp, và lão đã đến đấy từ lâu; và lứa khoa học mới như tôi thì đã dẫm lên đấy chắc phải từ trước đây một chút; và tôi thì còn thuộc loại khá nhất lứa đấy; và trước đây lão cũng đã rất mâu thuẫn với thày tôi; và tôi cũng đang nghiên cứu cùng một vấn đề giống như lão, nhưng theo một cách tiếp cận mới, đang bộc lộ những ưu điểm rõ rệt.

Lão bắt đầu công kích tôi công khai — từ mấy năm trước. Thày tôi nhăn mặt trong một biểu hiện khó mô tả, bảo: “Hoàn toàn tùy em.” Tôi cố gắng xử sự lễ phép và đúng mực — tức là phải nhẫn nhịn nhiều. Và có lẽ đã đủ nhiều đến mức tạo thành vài nét ngoại hình, mà người tinh ý có thể nhận ra.

— Chuyện lão Mút-đờ-rốp, chú cứ thế đ’ được! — Một lần, độp một cái, chả ăn nhập vào đâu, Đào Phò nhổ nước bọt xuống sông, bảo tôi; hôm ấy trời nắng đẹp, chúng tôi đang đi chơi trên tàu sông.

— Thế em... biết làm thế nào? — Tôi biết y đã bằng cách nào đó nắm được đủ thông tin cần thiết rồi mới nói chuyện với tôi.

— Sao phải nhịn nó thế?

— Ông ấy là thày... là hàng thày em.

— Thế nếu nó dốt và bẩn, nhưng nó cứ già hơn chú, anh nói già hơn, nhá, chú đừng làm nhục chữ “thày” của anh, thì nó cứ muốn làm đ’ gì chú thì làm à?

— Cũng... không hẳn thế, em vẫn làm tốt việc của em.

— Tốt, nhưng không tốt bằng nếu không có nó. Chú vẫn khó chịu, tâm trạng, đầu óc chú vẫn bị ảnh hưởng, còn cãi?!!

— ...

— Tựu chung, khoa học, tiến hóa, sự phát triển chung bị thiệt.

— Em nghĩ tất yếu... cuộc sống thế, ai chả phải có lúc nhường người này người kia, nhịn chuyện này chuyện khác...

— Đã đành. Nhưng nhường hay nhịn cũng phải có nguyên tắc. Và chú, nếu như không phải cảm tính vô nguyên tắc mà đang theo nguyên tắc, thì nguyên tắc của chú đang sai.

— Khổng Phu Tử sẽ không nói như bác.

— Đã là Khổng Tử, nói đ’ gì chả được? Cho mê-la-min vào sữa trẻ con cũng là con cháu Khổng Tử đấy.

— Là bác dẫn, nhá. Đã có Khổng Tử, mà còn thế, không có, thì còn thế nào?

— Ừ, hơn tỉ con động vật tiến hóa dở, đ’ có Khổng, khác đ’ giòi. — Tôi tưởng y đã chịu chốt hạ, nhưng y lại cười khỉnh khỉnh. — Nhưng bọn đấy chắc cũng hiểu Khổng như chú, cho nên bây giờ mới mê-la-min thế.

— Thế theo bác, Khổng sẽ bảo gì em?

— Khổng chả bảo đ’ gì hết! Chú là thằng đ’ nào? Các chú đông bỏ con mẹ, Khổng bảo thế đ’ riêng từng thằng? Khổng dựng lên, bằng suy luận lô-gích, một hệ thống lý thuyết hoành tráng, để bảo riêng với những thằng như anh, là những thằng có đủ trí tuệ và cơ duyên để hiểu được hệ thống ấy... Ây Linh, Linh... anh với!

Nhật Linh, hai mắt kính đen đè lên tóc đang bay tứ tung, vừa cười tươi như hoa vừa chạy lại từ phía mũi tàu, một tay cầm một cái kem ốc quế, một tay cầm một cái kẹo mút; mắt Đào Phò sáng lên chăm chú, y rất lưỡng lự, y thò tay ra, rồi lại rụt lại, ngón tay co quắm, mấy đầu ngón tay bóp bóp vào nhau, vân vê...

— Chú đã chọn khoa học; hay anh nhầm? — Má bên phải y gồ lên, tròn xoe.

— ...

— Thế thì cái mà chú phải đối mặt, chả nhẽ lại là ba cái chuyện cố gắng nhường nhịn những thằng như Mút-đờ-rốp? Anh hiểu là chú vẫn phải nghĩ đến chuyện nhường nhịn, rồi đến lúc anh nói, thì ý nghĩ của chú lại quanh quẩn ở cặp “nhường — không nhường”. Và cái sai là ở đấy.

— ...

— Bản chất đ’ phải chuyện nhường, không nhường. Cái đấy đ’ quan trọng. Nhường hay không nhường, lúc thì nhường, lúc thì không nhường, thế đ’ nào cũng được; quan trọng là nó không được ảnh hưởng đến chuyện chú đang chết, đời chú hữu hạn, và chú đã chọn khoa học.

Bây giờ cả trường tôi đang sôi động hết cả lên vì chuyện lão Mút-đờ-rốp và tôi được cử đi công tác biệt phái: hai tháng rưỡi, chỉ có hai người, ở cùng nhau, ở một chỗ rất hẻo lánh.

(Còn tiếp)