Muôn nẻo đường ... ăn

Muôn nẻo đường... ăn

Quà vặt ở Hà Nội

VHNA: Tuổi trẻ luôn khao khát khám phá và chiêm nghiệm về cuộc sống. Điều đó là cần thiết để làm cho sự hiểu biết, vốn sống và tâm hồn họ phong phú hơn. Các bạn trẻ đã phát hiện ra trong cuộc sống rất nhiều điều giản dị nhưng vô cùng tinh tế. Một chút muối vừng của chị hàng xôi cũng đủ làm cho họ hiểu và yêu cuộc sống hơn vì trong đó có sự cảm thông, chia sẻ đầy dịu dàng, nhân ái...Nhưng trước hết, hãy xem các món ẩm thực "quà vặt" của Hà Nội và Vinh như thế nào qua khám phá của một cô gái Vinh [20 tuổi] đang là sinh viên đại học ngoại ngữ HN.
Đang nằm trên sân thượng đọc "Bánh mì thơm, cà phê đắng"của Ngô Thị Giáng Uyên, bị kêu xuống làm nước mắm chấm cá, tự dưng vừa băm tỏi, cắt ớt vắt chanh vừa thấy đói mềm rũ rượi lại tiếp thêm cảm hứng lảm nhảm của một tâm hồn.... ăn uống.

Tính ra thì đi không được nhiều nơi lắm nhưng món ngon vật lạ của xã hội thì mìnhcũng được ăn qua không ít. Riêng một năm ngoài Hà Nội cũng tự khám phá được nhiều thiên đường ẩm thực, nhiều món không cần được lăng xê trên mương cống các thể loại, mà khéo với nhiều người cũng không hợp khẩu vị, nhưng với mình thì như nhặt được vàng á. Hầu như mỗi nơi đến đều phải ăn cái gì đó và ngược lại mỗi món ăn cũng gợi nhớ lại một địa điểm phượt (nói phượt cho oai chứ là leo lên xe bus nó chở đi lòng vòng Hà Nội thôi) đáng nhớ. 

Thường thì vì túi tiền hạn hẹp nên hay ăn lang thang ở mấy quán ngoài vỉa hè, cũng không hẳn là thảm cảnh mà là cảm thấy ẩm thực đường phố quán xá nó rất đặc biệt, rất đặc trưng, vừa ăn vừa ngắm xe cộ phố phường, nhìn người ta nói chuyện, người ta cãi nhau, người ta buôn bán....cũng là một cái thú. Như cái lần đi lạc lên Đại học khoa học tự nhiên (không biết có phải không, trường đó nó nằm gần trường Dược mà mình nhớ KHTN ở dưới Nguyễn Trãi mà nhẩy) ăn bún thang ở trên vỉa hè, lần đầu tiên ăn bún thang của HN, người ta cho cả dọc mùng vào, trời nóng bún nóng ăn thì sướng đừng hỏi, về thấy lạ chuyện dọc mùng hỏi mấy đứa trong phòng mới biết là à miền Bắc (cả Đà Nẵng nữa) người ta ăn như thế. 

Rồi có lần đi ăn phở cuốn với bánh bèo ở đường nào quên tên trên quận Hoàn Kiếm, nước chấm ngon chua chua cay cay mặn ngọt hòa tan dễ chịu thanh mát cực kì, có điều quên tên mất rồi, thực ra là một cái xe nhỏ trước nhà, bày mấy cái ghế con, giá cũng mềm. Nhớ cả cái lần lên bờ Hồ, vốn là hết tiền ngủ qua trưa nhịn ăn sáng ăn trưa, đến chiều mẹ bảo gửi tiền phát là bật dậy đi phượt, chui lên phố cổ đói xếu mếu vô một hàng phở, bác bán hàng cũng cỡ tuổi mẹ thấy mình như sắp ngất đến nơi thì phải, múc cho một bát phở đầy hụ như cái chậu, quá nhiều cho 20k rồi giục ăn, tự dưng thấy rành cảm động, ai bảo người Hà Nội chỉ toàn người xấu tính tính toán chứ. 

Mà không phải mỗi một lần như thế, cái lần nhịn ăn đi lên rạp Ngọc Khánh xem phim suýt xỉu vì hạ đường huyết (thật là kịch tính) lết được đường Kim Mã, mình thì gọi bún mọc (hay bún chả gì đó) vì nó rẻ nhất, có 15k, mà bà cụ (hình như mẹ chồng dì bán hàng) nói với dì á "thôi thêm thêm thịt vào cho cháu nó, ăn thêm cho có sức mà học cháu". Được ăn ngang suất 30k luôn, bây giờ không mấy khi đi ngang qua đó nhưng vẫn rất nhớ là nhớ bà cụ và dì bán hàng dễ tính dễ thương hẻm 575 (thì phải) đường Kim Mã. Người tốt everywhere. 

Tuy nhiên cũng có nhiều vụ đi ăn buồn cười, kể như cái bà béo bán nộm bò khô với bánh bột lọc (chính là bánh bèo Vinh keke) trên góc phố chi quên tên rồi dọc bờ Hồ, lần nào đi xe 9 lên cũng cố sức lết bộ lên chỗ bà này ăn, đắt thì đắt nhưng ngon bá cháy luôn, tại mình thích nước chấm chua cay lắm, bà béo này rất dữ, quát rồi chửi khách chửi con chửi chồng ầm ầm. Mà đồ làm nhìn cũng bẩn bẩn. Kệ, chưa chết ngay đâu mà lo.

Nhiều khi miếng ăn cũng không phải cao lương mĩ vị gì, cũng không phải hương vị ngon nghẻ lắm gì, mà chủ yếu là hoàn cảnh xô đẩy đặc biệt, cứ nhớ mãi. Có đợt hết tiền, ra đầu cổng Đại học Quốc gia mua cái bánh mì Tượng Đình (to và dai như giày Thượng Đình) chui vô khoa Pháp miệng thì nhai bánh mắt thì đọc Trường An loạn, rõ ràng hôm đó rỗng túi chẳng được đi chơi, cũng chả làm được việc gì có ích, bánh thì vừa dai vừa giòn, cắn một phát bột bay lả tả, vô mồm chắc được 40% cái bánh, thế mà truyện hay nên rất cao hứng vui vẻ, chả thấy đói, chả thấy mình thê thảm gì cả, chả thấy xấu hổ rầy riếc ngượng nghiếc gì cả, dọa được nhiều đôi di cư khỏi khoa Pháp hết, một mình một cõi vừa ăn vừa hát vừa đập ghế vừa đọc, ta dại ta tạo nơi vắng vẻ :)) 

Rồi có hôm (cũng lại) hết tiền nữa, tối đói quá không nhịn được mò ra đầu cổng kí túc mua xôi, mọi hôm đi qua dì bán xôi cứ cúi cúi vì thấy mình không mua cho dì nên cứ ngại ngại, hôm đó phi thẳng ra mừng rỡ vẫy vẫy, nhìn dì như nữ anh hùng, nữ hiệp sĩ trong phim, có 5k xôi lạc với ít muối vừng với ruốc (mình chỉ xin ruốc thôi nhưng chắc thấy mình háu đói quá dì cho thêm) quả là cứu tinh của đời mình. Chưa bao giờ trong đời thấy gói xôi nóng hổi như thế, thấy mùi lạc thơm dễ chịu như thế, thấy ruốc muối vừng ngon hơn tất cả cao lương mĩ vị như thế, kiểu như mọi giác quan được cơn đói đánh thức, mà bình thường mẹ mua đầy có ăn đâu. Lại còn không dám ăn, áp gói xôi vô mặt cho ấm, về đến phòng thấy Linh Linh mới mua cơm, tự dưng cơn đói lại trỗi dậy, cũng từng đó cơm, từng đó món bình thường mình mua ăn chỉ để cho xong việc, chả đoái hoài gì, cũng thịt cũng rau mà sao thấy cơm trắng, thịt thơm, rau mềm hấp dẫn như vậy, xa vời như vậy, tủi thân kinh khủng. Đó có lẽ là lần đầu tiên và lần đáng nhớ nhất, bị cái đói giày vò kinh khủng, mới biết thế nào là đói thực sự, mới biết sao người ta lại gọi là "miếng ăn".

Ăn với mình nó đa hình vạn trạng lắm, có lúc ăn cho khỏi hạ huyết áp. Có lúc ăn cho no để còn làm việc, học hành, có lúc ăn cho vui với bạn bè, có lúc ăn ngon để thưởng thức kĩ thuật người nấu, hương vị món ăn, có lúc ăn để làm mồi cho... đọc sách (thói quen khó bỏ là vừa ăn vừa đọc sách, đọc đi đọc lại 1 quyển là hết một bát cơm), có lúc ăn là ghi nhớ một chuyện gì đó, có lúc là ăn để giải tỏa cảm xúc... Có người quan trọng ăn có ngon không, có người quan trọng ăn no, có người quan trọng ăn sang, có người quan trọng ăn với ai... Mình thì cái nào cũng quan trọng hết và đặc biệt là hoàn cảnh ăn. 

Cũng bánh tráng trộn bánh tráng nướng, mà ba lần ăn là ba cảm nhận khác nhau. Lần đầu vô Sài Gòn ăn là theo kiểu trào lưu, thấy người ta lăng xê thì mình cũng phải thử để về mà khoe, thành ra ăn xong thấy nó cũng...bình thường thì lại....thất vọng. Lần hai vô được thổ địa dẫn đi ăn gần trường Gia Định, trời mưa hơi hơi lạnh, ngồi trong mái che nhỏ nhỏ của cái xe đẩy, tận mắt thấy người ta tráng bánh, mùi thơm của thịt, hành tỏi....theo hơi lạnh bốc lên, vừa ăn vừa trộn bánh tráng vừa nói chuyện, vừa ngắm học trò cấp ba, mới thấy đúng chất Sài Gòn, có lẽ là không khí thấm vào món ăn nên cứ nói đến bánh tráng trộn, bánh tráng nướng là thấy nhớ ơi là nhớ, đó mới là thứ lần đầu vào mình hào hứng đi tìm. Cho nên đã thất vọng toàn tập khi về Vinh ăn bánh tráng trộn đường Kim Đồng 25k. Quán nóng nực chật chội toàn các bạn sang chảnh như bà cố, mình như trẻ nít bị lạc, ăn chả có cảm giác ngon lành rung động gì hết. Quán đó về sau không bao giờ hẹn gặp lạ. Và kể cả ngay bây giờ khi mình đang dạng linh tinh lang tang thì món chôm chôm ướp lạnh cứ-thỉnh-thoảng-nhón-một-tí cũng sẽ được ghi nhớ với sự vô- cùng - hào - hứng.

Ăn với mình còn là cách xả xì trét trên cả tuyệt vời. Vui cũng ăn. Để ghi nhớ. Buồn cũng ăn cho đỡ buồn. Hồi đầu năm thi vượt cấp tiếng Anh tưởng trượt mua liền mấy cái xiên đỏ lòm ớt cay xè ăn cho ra nước mắt, ăn xong mua tiếp kem chanh ăn cho trung hòa. Trung thu ăn kem chanh, tập văn nghệ ăn kem chanh, mùa hè kem chanh, mùa đông cũng kem chanh, cái dung dịch lỏng lét như nước chanh đường để đông lạnh xanh xanh có thêm vài lát vỏ chanh, húp phát là hết mà cứ nhắc đến là thèm. Chả cá, chả rau, chả thịt, hồi đầu chưa quen trường mới áp lực nhiều cứ tan học là ăn hết 3, 4 xiên, về nhà cân tăng 3 - 4 cân. 

Ở trường ngoại ngữ thì nhiều thứ để ăn lắm, chè trang này, thực tế cũng không ngon lắm, ốc này (ốc thì chính xác là đi lên chỗ Tô Hiệu, có quán ốc Hải Phòng đầu năm đi ăn với mấy đứa cùng phòng ngon cực, có cả món tủ của mình là cút xào me). Nói đến kem phải nhắc đến kem trường Đặng, kem ốc quế vỏ mỏng mỏng, kem mềm mềm xôm xốp phía trên đổ socola chảy, nghĩ đến mà thèm. Rồi kem chanh kem xương rồng các thể loại, một thời trường Phan ôn thi của tôi. Lên Hà Nội thích đi lên phố Tràng Tiền - con đường thượng lưu của miềng, ghé vào kem Tràng Tiền mua một cây ốc quế bự bằng nắm tay, vừa đi vừa mút vừa ngắm phố phường, vừa ngó qua các ô kính cửa sổ các cửa hàng xa xỉ. Lội xuống hồ Tây, hồ Trúc Bạch, đi lùi vào chỗ Hãng phim truyện Việt Nam ăn nem lụi, các thể loại chiên nướng khác, nước chấm ngòn ngọt chua chua cay cay mặn mặn, có bỏ mấy lát đu đủ xanh làm nhớ đến mì trộn ở quán Xinh (đây là đọc truyện Thùy Chi thôi chơ chưa từng ăn mì trộn ở Xinh). 

Mùa đông ăn thịt xiên nướng chan tương ớt bên kí túc Sư phạm, nóng phỏng lưỡi, vừa ăn vừa liếm, nước mắt chảy luôn. Ở chỗ B2 mọi hồi cũng có một anh người Nghệ An bán xiên, giá rẻ hơn (hữu nghị đồng hương) nhưng không ngon bằng. Mà nói đến ẩm thực mà quên bánh bèo Nguyễn Văn Cừ, xoài dầm Hưng Bình và bánh mì chú Đà Nẵng là cả một thiếu sót lớn. Đến mức bạn cùng phòng hỏi mình, Vinh có đặc sản gì bật luôn "bánh mì Đà Nẵng. Ba địa chỉ này nhiều người ăn rồi và quen rồi nên mình bình loạn thêm là thừa, nó thành thương hiệu rồi. Và còn vô vô số những nơi khác đã đi qua, và đã ăn.

Ai nói ăn chỉ là ăn, ăn là phàm tục? Có ăn mới có sống đã, thích thanh cao thử nhịn vài bữa xem, cao luôn, lên trời luôn. Ăn cho mình sống, gánh hàng ăn, cửa hàng ăn, bao nhiều thứ nuôi con cái lớn, trang trải đời sống...Rồi thấy bảo vệ, công an đuổi, lật cả hàng hóa xuống (đừng thím nào vào tranh cãi luật pháp trật tự ở hạng mục này... mới biết. Có đi có ăn mới thấy vẫn còn người tốt, người dễ thương, hay chính xác là vẫn thấy những mặt tốt, mặt dễ thương ở con người. 

Người ta bảo văn hóa gì gì bị mai một thể hiện qua cách ăn sỗ sàng, không thanh lịch, chắc là họ chưa từng được hào phóng trút thêm cho một ít thức ăn khi đói, chưa từng biết được cái đói là thế nào. Hoặc là họ đã quên rồi. Dĩ nhiên đi ăn ở mỗi môi trường mỗi khác, cái lần đi Vietnam Airlines không quen cầm dao nĩa cứ loắng ngoắng tay chân hết lên, nhưng mà mình vẫn thích nhất đi ăn mấy quán độc độc trong ngõ hoặc vỉa hè, bình dân, tự nhiên, không kiểu cách, thoải mái, ngon lành. Hoặc đơn giản là trời lạnh run, mua vài cái xiên nướng đỏ lòm ớt, cay xè mắt mũi, rồi làm cốc kem chanh trung hòa.

Món ngon từng ăn không thể kể hết. Viết dài chắc không ai đọc đâu. Thôi đi rửa bát làm thanh niên gương mẫu nào.

Vinh, 8/ 2013
Phan Thanh Hào
(Văn hóa Nghệ An)

(Bài viết của tác giả Lai Tran Mai)