Kiện Formosa: CUỘC CHIẾN PHÁP LÝ CHƯA KẾT THÚC

 

Hàng trăm người dân tại Tòa án Thị xã Kỳ Anh nộp đơn kiện Formosa vì đã hủy hoại môi trường và gây thiệt hại cho gia đình họ. Ảnh chụp hôm 26/9/2016.

Khởi kiện Formosa:
Cuộc chiến pháp lý chưa kết thúc

Cát Linh, phóng viên RFA 2016-10-26

Một công văn hoả tốc được Uỷ ban nhân dân thị xã Kỳ Anh gửi đến Linh mục Đặng Hữu Nam vào ngày 22 tháng 10, sau khi Linh mục Đặng Hữu Nam hướng dẫn các ngư dân và giáo dân huyện Quỳnh Lưu đệ đơn khiếu nại lên toà án Kỳ Anh, Hà Tĩnh. Nội dung cho biết thời hạn nhận được khiếu nại về việc trả đơn đã hết nên sẽ không nhận hồ sơ khiếu kiện của những đương sự đó. Công văn này có mang tính pháp lý hay không? 

Công văn trái pháp luật 

Luật sư Hà Huy Sơn, từ Hà Nội trả lời chúng tôi về tính pháp lý của công văn mà linh mục Đặng Hữu Nam nhận được và ông khẳng định đây là công văn trái pháp luật.

“Đây là những công văn trái pháp luật, không đúng thẩm quyền, vì việc giải quyết hay trả lại đơn hay thời hạn khởi kiện, khiếu nại liên quan đến tố tụng dân sự thì thuộc thẩm quyền của toà án chứ không thuộc thẩm quyền của uỷ ban. Cho nên mọi hành vi ngăn chặn quyền khiếu nại, khởi kiện của người dân đều là vi hiến, là vi phạm hiến pháp, hay nói cách khác đây là những hành vi trái pháp luật.

Đây là những công văn trái pháp luật, không đúng thẩm quyền, vì việc giải quyết hay trả lại đơn hay thời hạn khởi kiện, khiếu nại liên quan đến tố tụng dân sự thì thuộc thẩm quyền của toà án chứ không thuộc thẩm quyền của uỷ ban.

-LS Hà Huy Sơn

Nếu những hành vi này gây ra thiệt hại cho người dân hoặc người khởi kiện thì họ hoàn toàn có quyền khởi kiện cơ quan hành chính hoặc cán bộ công chức nào ra văn bản đó.”

Linh mục Đặng Hữu Nam, người hướng dẫn các ngư dân và giáo dân huyện Quỳnh Lưu đệ đơn khiếu nại lên toà án Kỳ Anh, Hà Tĩnh cho biết ông hoàn toàn không đồng ý với nội dung lẫn tính pháp lý của công văn hoả tốc được ký bởi đến Phó chủ tịch Uỷ ban nhân dân thị xã Kỳ Anh, ông Phan Duy Vĩnh.

Một trong những lý do đó được ông nêu ra là công văn thông báo hết thời hiệu của khiếu nại thì phải đến từ toà án và thẩm phán chứ không phải được viết và gửi đến từ chủ tịch và phó chủ tịch thị xã Kỳ Anh.

Theo ông, điều này đã một lần nữa chứng minh sự “nhập nhằng giữa hệ thống tư pháp và hành pháp của Việt Nam.”

“Điều thứ nhất tôi không đồng ý đó là: Đây là chiêu bài của nhà cầm quyền cố gắng tìm mọi cách để bảo vệ Formosa và quay lưng lại với người dân. Thậm chí họ đã ngồi xổm trên pháp luật mà chính họ đã viết ra.

Điều thứ 2 tôi không thể chấp nhận được là công văn hoả tốc này gửi cho tôi từ Uỷ ban nhân dân thị xã Kỳ Anh, người ký là ký thay Chủ tịch và phó chủ tịch là ông Phan Duy Vĩnh.” 

Trả đơn sai trình tự luật định 

Sáng ngày 8 tháng 10, 506 đơn khởi kiện của người dân huyện Quỳnh Lưu tỉnh Nghệ An bị trả lại với lý do là “không hợp lệ” và Chánh án Toà án Nhân dân tỉnh Hà Tĩnh là ông Nguyễn Văn Thắng cho biết lúc đó việc trả lại đơn là đúng với qui trình pháp luật.

Tuy nhiên, theo linh mục Đặng Hữu Nam thì 506 bộ đơn khởi kiện đã bị trả lại không đúng với trình tự tố tụng.

“Điều thứ 3 tôi không thể chấp nhận được là chuyện chúng tôi đã đệ đơn thì việc trả đơn của ông Trần Thanh Hương, thẩm phán toà Kỳ Anh đã viện dẫn sai pháp luật Việt Nam cũng như sai về trình tự tố cáo và khởi kiện của luật tố tụng dân sự.”

Không đồng tình với quyết định trả đơn của Toà án Kỳ Anh, vào ngày 18 tháng 10, Linh mục Đặng Hữu Nam đã hướng dẫn các ngư dân và giáo dân huyện Quỳnh Lưu đệ đơn khiếu nại lên toà án Kỳ Anh, Hà Tĩnh.

Những diễn tiến sau đó được truyền thông mạng nói đến rất nhiều, đó là đoàn khởi kiện do Linh mục Đặng Hữu Nam hướng dẫn bị ngăn chặn và cô lập. Cho đến 11 giờ trưa cùng ngày, đoàn xe của Linh mục Nam bị chận lại không cho vào địa phận của tỉnh Hà Tĩnh.

“Trong ngày 18 chúng tôi đi đệ đơn đó, nhà cầm quyền tìm mọi cách để đánh phá chúng tôi thậm chí chơi những trò vô cùng tệ hại bẩn thỉu, đó là chạy theo đàon xe chúng tôi, rải đinh xuống đường để các xe chúng tôi các vào đinh, thủng lốp, hư xe không đi được.” 

Tiếp tục khiếu nại 

Qua những sự việc trên, có thể thấy rằng Linh mục Đặng Hữu Nam và phái đoàn khởi kiện khiếu nại có lý do để trình bày về thời gian hết hạn khiếu kiện đề cập đến trong công văn hoả tốc do Uỷ ban nhân dân đưa ra.

Chúng tôi đang hoàn tất thủ tục để trả lời công văn hoả tốc, nêu lên lý do đây là việc bất khả kháng trong việc pháp luật bảo vệ chúng tôi. Việc khiếu nại của chúng tôi là quyền lợi của chúng tôi.

-LM Đặng Hữu Nam

“Chúng tôi đang hoàn tất thủ tục để trả lời công văn hoả tốc, nêu lên lý do đây là việc bất khả kháng trong việc pháp luật bảo vệ chúng tôi. Việc khiếu nại của chúng tôi là quyền lợi của chúng tôi. Việc khiếu kiện của chúng tôi là quyền của chúng tôi. Chính pháp luật đã minh định như vậy. chúng tôi yêu cầu nhà cầm quyền Việt Nam hãy tôn trọng pháp luật mà họ đã từng rêu rao rằng nhà nước này là nhà nước pháp quyền. Chúng tôi cũng chỉ 1 điều duy nhất và căn bản nhất của người dân sống trong 1 đất nước xin được hưởng quyền tối thiểu nhất của 1 con người là 1 nhà nước pháp quyền thật sự.” 

Tuy nhiên, luật sư Hà Huy Sơn cho biết thủ tục tố tụng là quan hệ giữa người khiếu kiện và toà án. Chính vì vậy, theo ông không cần thiết phải xem xét thời hạn đó.

“Không cần phải tranh luận về thời hạn này vì thời hạn này chỉ có thề do toà án đưa ra, ở đây là Toà án Kỳ Anh. Nếu không đúng thì người dân có quyền khiếu nại. Bao giờ có quyết định cuối cùng hoặc có bản án có hiệu lực pháp luật thì lúc ấy pháp luật mới được thực thi. Còn đây không phải là câu chuyện, công việc của uỷ ban. Uỷ ban đã xâm phạm vài quyền khiếu nại và khiếu kiện của người dân.”

Linh mục Đặng Hữu Nam có nói thêm rằng nếu xét theo pháp luật của Việt Nam hiện hành thì người dân cũng được phép sử dụng những điều luật khác để kéo thêm thời hiệu khiếu nại.

“Có thể chúng tôi sẽ khiếu nại nhưng chúng tôi cũng có thể không cần những khiếu nại đó, mà chúng tôi sẽ đưa những đơn mới đi. Và chắc chắn chúng tôi còn nhiều phương án để sử dụng trong cuộc chiến pháp lý này.”

Sau những sự việc trên, cuộc chiến pháp lý, theo cách gọi của Linh mục Đặng Hữu Nam đã nhận được sự đồng thuận mạnh mẽ từ các tổ chức xã hội dân sự và chính trị. Điều này được thể hiện trong một lá thư hiệp thông với các Linh mục, Giáo dân và Ngư dân đấu tranh vì môi trường được ký bởi các tổ chức xã hội dân sự độc lập vào ngày 26 tháng 10, 2016.

(Bài viết của tác giả Xuân Nguyên)