Bài hát Mùa Thu

Mùa Thu, cả khu vườn đáng thương tan tác,

Lá vàng theo gió bay man mác...

(A-lếch-xây Kôn-xtan-chin-nô-vích Tôn-xtôi)

"Bài hát Mùa Thu". Tháng Mười. Mùa Thu ở nước Nga luôn là mùa được các nhà văn, nhà thơ, họa sĩ và nhạc sĩ hết lòng ca ngợi. Họ nhìn thấy trong Mùa Thu vẻ đẹp có một không hai của thiên nhiên Nga, vẻ đẹp đã được Mùa Thu mặc cho bộ trang phục hoàng kim, trút lên đó những màu sắc lộng lẫy muôn sắc độ của mình.

Nhưng, còn có những khía cạnh khác nữa của Mùa Thu — đó là phong cảnh buồn thảm, là cái chết của thiên nhiên mang tên "Mùa Thu" và nỗi buồn nhớ Mùa Hè — biểu tượng của sự sống — đã bỏ chúng ta mà đi. Cái chết của thiên nhiên vào đêm trước Mùa Đông — đấy là một trong những trang buồn bã và bi thảm nhất trong cuộc đời của Mùa Thu. "Bài hát Mùa Thu" chiếm một chỗ đặc biệt trong cả mười hai tháng của Trai-cốp-xki. Với bản sắc thê lương của mình, "Bài hát Mùa Thu" là tâm điểm nội dung hàm súc của cả mười hai tháng, hàm chứa tất cả sự tả thực về đời sống Nga và đời sống của thiên nhiên Nga.

Tháng Mười, "Bài hát Mùa Thu" — đấy là bài hát về cái chết của tất cả cái sống. Trong giai điệu của nó chủ đạo là những âm điệu buồn rầu — những tiếng thở dài. Ở giữa bài, có một chút khởi sắc, một sự phấn chấn đầy âu lo, giống như một tia hi vọng sống, một sự gắng sức để gìn giữ nó. Rồi sau đó, một lần nữa, bài hát lại trở về với "những tiếng thở dài" buồn bã ban đầu, và lúc này lại còn buồn hơn, vì trở về lần này là về với cái chết hẳn, hoàn toàn không còn một chút hi vọng sống dù là mong manh. Những câu nhạc cuối cùng của bài hát cùng với ghi chú của tác giả "morendo" — "chết dần", dường như đã không còn để lại một chút hy vọng bất kỳ nào về sự hồi sinh, về sự xuất hiện của một sự sống mới.

Bài hát Mùa Thu — đấy là một bức phác họa tâm lý trữ tình. Ở đó cảnh sắc và tâm trạng con người hòa quyện thành một. "Mỗi ngày tôi bắt đầu một cuộc dạo chơi xa, tìm thấy ở đâu đó một góc dễ chịu trong rừng và tận hưởng mãi không khí của Mùa Thu tràn đầy mùi lá rụng, tràn đầy sự tĩnh lặng và nét yêu kiều của cảnh sắc Mùa Thu với phối cảnh đặc trưng của nó", — nhạc sĩ đã viết.